De jachthond door de eeuwen heen

Jachthonden hebben eeuwenlang een onmisbare rol gespeeld in de samenwerking tussen mens en natuur. Hun scherpe zintuigen, trouw en werklust maakten hen tot waardevolle helpers in de jachtpraktijk, van de eerste domesticatie van de wolf tot de moderne jachthond van vandaag.

De jager – Adriaen Cornelisz Beeldemaker, 1653 (Collectie Rijksmuseum Amsterdam)

Oorsprong en domesticatie

De inzet van honden bij de jacht gaat duizenden jaren terug. Al in het Paleolithicum, zo’n 15.000 jaar geleden, begonnen mensen wolven te domesticeren. Deze vroege honden werden gewaardeerd om hun scherpe zintuigen en roedelmentaliteit, waardoor ze onmisbaar waren bij het opsporen, achtervolgen en vangen van prooien. In verschillende beschavingen kregen jachthonden een symbolische status als metgezellen en helpers van de mens.

Herder achtervolgt een wolf
Johan le Ducq 1639 – 1677 (Collectie Rijksmuseum Amsterdam)

Jachtvormen en de rol van honden

Door de eeuwen heen zijn er verschillende jachtvormen ontwikkeld. Iedere methode vraagt om specifieke eigenschappen van de hond, zoals speuren, drijven of apporteren. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste jachtvormen en de hondentypen die daarbij werden ingezet.

Drijfjacht en brakken

De oudste jachtvorm is de drijfjacht, waarbij honden het wild opsporen en in de richting van de jagers drijven. Brakken, zoals de Beagle en Basset Hound, zijn gespecialiseerd in het volgen van sporen met hun neus aan de grond. Ze werken vaak in groepen en geven luid blafgeluid om hun positie aan te geven.

De terugkomst van de jacht – Johannes Lingelbach (Collectie Rijksmuseum). Een jachtpartij van dames en heren bij de poort van een buitenverblijf. In het midden blaast een jager op een jachthoorn, links een knecht met honden en een geweer over de schouder. Een van de vrouwen heeft een valk op haar hand. Op de achtergrond een man met vogels op een raamwerk.

Parforcejacht en meutejacht

De parforcejacht, in Nederland ook wel de ‘harde jacht’ genoemd, was een jachtvorm die vooral in vorstelijke en adellijke kringen werd beoefend. Vanaf het einde van de dertiende eeuw was deze jacht bijzonder populair aan het Franse hof. Te paard achtervolgden jagers, met een grote meute speciaal afgerichte honden, grofwild zoals edelherten over lange afstanden. De honden volgden het spoor van het vluchtende dier tot het volledig uitgeput raakte.

Wanneer het dier door uitputting werd ingehaald, ving de jagermeester of iemand uit het gevolg het af met een jachtdolk. Deze jacht, die soms een hele dag kon duren, draaide niet om het maken van een groot tableau, maar gold als een beproeving van uithoudingsvermogen, moed en paardrijkunst.

Ruitertafereel op Koninklijke Houtvesterij Het Loo: ruiters met een meute honden op een landweg. Anonieme fotograaf, Koninklijke Houtvesterij Het Loo, ca. 1900–1925 (Collectie Rijksmuseum)

Voor-de-voet-jacht

Bij de voor-de-voet-jacht jaagt de jager te voet met de hond dichtbij zich. De hond zoekt zelfstandig naar wild binnen schotafstand, waarna het wild direct bejaagd kan worden. Binnen deze jachtvorm kunnen verschillende typen honden worden ingezet:

• Staande honden, zoals de Duitse Staande en de Weimaraner, speuren wild op en ‘staan voor’ door stil te blijven staan en met hun neus het wild aan te wijzen. Dit type jacht vereist een nauwe samenwerking tussen hond en jager.
• Retrievers, zoals de Labrador en Golden Retriever, zijn gespecialiseerd in het apporteren van geschoten wild, zowel op het land als in het water. Hun uithoudingsvermogen en trainbaarheid maken ze tot ideale jachthonden voor deze taak.
• Spaniëls, zoals de Cocker Spaniel en Engelse Springer Spaniel, worden gebruikt om wild op te jagen en naar de jager toe te drijven. Ze zijn kleiner en wendbaar, ideaal voor dichtbegroeide gebieden.

Weimaraner in samenwerking met de jager (Foto: Michael Migos)

Bouwjacht

Terriërs en teckels zijn ontwikkeld voor de jacht onder de grond, van oudsher op dieren die in holen leven, zoals vossen, dassen en wezels.

Ruwhaar teckel tijdens een bouwjacht (Robert-Jan Asselbergs)

Nazoek

Zweethonden vormen een apart type jachthond, gespecialiseerd in het opsporen van gewond grofwild zoals reeën, edelherten, damherten, wilde zwijnen en moeflons. De term ‘zweet’ verwijst naar wildbloed; deze honden volgen het spoor van bloed en andere geursporen van een gewond dier, vaak over grote afstanden en onder moeilijke omstandigheden.

Nazoek na melding aangereden ree (Foto: Holly Klein Oonk)

Moderne tijd en jachthondenrassen

In de moderne tijd zijn jachthondenrassen verder gespecialiseerd en gefokt op specifieke eigenschappen, zoals reukvermogen, snelheid, uithoudingsvermogen en trainbaarheid. Veel van deze rassen zijn nu ook geliefde huisdieren, maar hun werkdrang en instincten blijven kenmerkend.