Schouten: beheer wolf mogelijk onder voorwaarden

Minister Schouten beantwoordde op 15 juli Kamervragen van CDA-Kamerlid Maurits von Martels (CDA) over het verbeteren van de Nederlandse wolvenaanpak. Deze vragen volgden op een serie aanvallen op vee in Brabant. Daarvan weten we nu dat dit het werk was van één individuele wolf, die daarvoor ook in de Betuwe landbouwdieren doodde. In haar antwoorden schrijft minister Schouten dat de provincies aan zet zijn voor het beheer van wolven in Nederland. Er ligt een landelijk plan wat de basis vormt van het wolvenbeleid.

Schouten: beheer mogelijk onder voorwaarden

Minister Schouten geeft in haar antwoorden aan dat er in het landelijke wolvenplan criteria zijn ontwikkeld voor het ingrijpen bij ongewenste situaties met wolven. Dit is het geval bij aanvallen op goed beschermd vee of zodra de openbare veiligheid in het geding komt (aanval op mens).

Theorie versus praktijk
In de praktijk ervaart men daar problemen mee: wanneer is het vee voldoende beschermd? En wie betaalt voor die extra maatregelen?

Daarnaast is het lastig om een problematische wolf aan te wijzen. Op dit moment duren de DNA-testen erg lang, waardoor eventueel handelen van een provincie ernstige vertraging op loopt. Bij de wolf in Brabant duurde dit enkele maanden en was hij alweer verder getrokken. Onder andere richting België, waar hij nog meer schade veroorzaakte.

Schouten: goede invulling provincies aan wolvenplan

De minister geeft aan dat op dit moment ‘de provincies met het wolvenplan een goede invulling gegeven aan hun verantwoordelijkheid om deze soort te beschermen’. In de verdere ontwikkeling van wolvenplannen geeft ze aan nauw samen te werken met de provincies.

Theorie versus praktijk
De afgelopen maanden merkte men in de praktijk dat provincies slecht voorbereid waren: er liggen plannen voor beleid wanneer er een wolf gevestigd is, maar deze plannen houden onvoldoende rekening met rondtrekkende wolven. Dit zou dan ook de prioriteit moeten zijn voor de minister en de provincies. Ook zouden de criteria voor het handelen van de provincies moeten worden aangescherpt.

Schouten: wolf bepaalt leefgebied in Nederland

Kamerlid Von Martels vroeg ook aan de minister hoe zij denkt over Nederland als vestigingsgebied voor de wolf. Hij geeft daarbij aan dat Nederland één van de dichtstbevolkte delta’s is ter wereld. De minister geeft aan dat het beleid uit gaat van natuurlijke vestiging van de wolf en dat de wolf daarmee bepaalt wat het leefgebied is.

Deze keuze werd recent bekrachtigd in een uitspraak van het Hof van Justitie van de Europese Unie. In die zaak was de vraag wat moest worden gezien als het ‘natuurlijk leefgebied’. Het Europese hof antwoordde dat dit het gebied is waar de wolf leeft, zelfs als het een (semi-)urbaan gebied is. Deze uitleg heeft gevolgen voor het beheer van de wolf: de strikte bescherming voor de wolf geldt in het natuurlijk leefgebied. Dit maakt het ook moeilijker om ‘wolf-vrije’ gebieden te creëren, wat sommige provincies of politieke partijen willen.

Afrastering en wilde dieren

Bij het voorkomen van wolvenaanvallen op landbouwdieren wordt op dit moment met name gekozen voor elektronische afrasteringen. De afgelopen jaren zijn er miljoenen euro’s gestoken in het ‘ont-rasteren’ van het Nederlandse landschap. Het plaatsen van rasters is daar strijdig mee. De Jagersvereniging pleit ervoor dat provincies bij mitigerende maatregelen voor wolven ook rekening houdt met andere in het wild levende soorten.

<Einde nieuwsbericht>

Volledige antwoorden op de Kamervragen:

1 Bent u bekend met de berichten ‘Tientallen schapen doodgebeten in Brabants dorpje: ‘Het is gigantisch’ en ‘Wolfwerende netten in bruikleen voor Brabantse boeren’? 

Antwoord

Ja, ik ben bekend met de berichten.

2 Wanneer moet, aangezien er nu verschillende incidenten met wolven hebben plaatsgevonden, echt worden ingegrepen om de wolvenpopulatie te beheren en landbouwhuisdieren beter te beschermen?

Antwoord

De provincies hebben gezamenlijk criteria bepaald voor het ingrijpen bij wolven in bepaalde ongewenste situaties, zoals in het geval van aanvallen van goed beschermd vee (faunaschade) en zodra de openbare veiligheid in het geding komt, bijvoorbeeld als een wolf gevaarlijk gedrag vertoont richting mensen. Het desbetreffende bevoegd gezag kan indien nodig optreden. Dit is uitgewerkt in het Interprovinciaal wolvenplan.[1]

3 Bent u bekend met de Duitse aanpak in Nedersaksen waarin delen van deze Duitse deelstaat effectief als wolfvrij worden verklaard en het verwijderen van wolven uit deze gebieden wordt vergemakkelijkt? Hoe staat u tegenover een dergelijke aanpak? Welke mogelijkheden ziet u om (elementen van) deze aanpak ook in Nederland te gebruiken? 

Antwoord

Ja, ik ben bekend met de aanpak in de Duitse deelstaat Nedersaksen. Anticiperend op de hervestiging van de wolf in Nederland heb ik de samenwerking met deze, en andere deelstaten opgezocht en gesprekken gevoerd. Dergelijke gesprekken zal ik blijven voeren om de samenwerking te versterken. Ook in de verdere ontwikkeling van het wolvenplan zullen de provincies en ik de ervaringen met de aanpak van Nedersaksen beoordelen en, waar aan de orde, verder benutten. Zoals aangegeven in mijn antwoord op vraag 2, hebben de provincies gezamenlijke criteria bepaald voor het ingrijpen in bepaalde ongewenste situaties. Of dit instrumentarium toereikend is, vergt nadere oordeelsvorming en overleg tussen Rijk en provincies.

4 Hoe kijkt u aan tegen het gecontroleerd beheer van de wolf in Nederland door middel van bijvoorbeeld preventief afschot en/of afrasteren, ter bescherming van eigendommen, kwetsbare soorten, natuurlijke habitattypen, prioritaire habitattypen en andere natuurwaarden van een aangewezen Natura 2000-gebied?

Antwoord

Als het gaat om het ogenschijnlijk willekeurig doden en verwonden van grote aantallen landbouwhuisdieren door een zwervende wolf dan is het begrijpelijk dat de vraag wordt gesteld om in te grijpen. Het gaat dan immers over meer dan alleen het eigendom zelf en het is vaak onvoorspelbaar waar en wanneer het volgende geval zich voordoet.

Provincies stimuleren dat dierhouders de eigen verantwoordelijkheid nemen om hun dieren te beschermen, maar willen ook duidelijkheid geven wanneer escalatie aan de orde is. De gebiedscommissie preventie wolvenschade Gelderland heeft daartoe een aantal handreikingen gedaan. Voor beheer vanuit het oogpunt van de andere genoemde argumenten is nu geen aanleiding.

5 Hoe ziet u de ongestoorde aanwezigheid van de wolf, waarbij preventief, actief en gecontroleerd beheer van de wolvenpopulatie niet mogelijk is in relatie tot de instandhouding en/of noodzakelijke uitbreiding van beschermde habitattypen en andere natuurwaarden, zoals binnen de Natura 2000-gebieden? Welke knelpunten zijn er in dit kader volgens u?

6 Wat zijn volgens u ‘passende maatregelen’ in de zin van artikel 2.2 lid 2 van de Wet natuurbescherming en artikel 6 lid 1 en 2 van de Habitatrichtlijn, die getroffen zouden moeten worden voor Natura 2000-gebieden, gezien het feit dat de aanwezigheid van de wolf het behalen en behouden van de instandhoudingsdoelstellingen en de natuurlijke habitats bedreigt?

Antwoord 5 en 6

De wolf maakt deel uit van een natuurlijk systeem, waarin grote predatoren bijdragen aan de diversiteit van het ecosysteem. Er zijn geen aanwijzingen dat de aanwezigheid van de wolf het behalen en behouden van instandhoudingsdoelen en de natuurlijke habitats bedreigt. Wel kan er op lokaal niveau door een toppredator misschien een tijdelijke disbalans ontstaan in een ecosysteem, maar die dynamiek is de natuur eigen. Gezien de tijdelijke aard daarvan is het treffen van passende maatregelen in dat kader nu niet aan de orde.

7 Wie moet volgens u de schade dragen die door wolven wordt veroorzaakt aan andere zaken dan gehouden (landbouwhuis)dieren – zoals floraschade, commerciële schade geleden door nationale natuurparken en schade aan andere dieren dan landbouwhuisdieren – in gevallen waar wolven rasters overwinnen?

Antwoord

De wolf is een wild dier en is van niemand, dat betekent ook dat een eventuele gedupeerde daarvoor de aansprakelijkheid niet bij een ander kan leggen. Ik heb geen aanwijzingen dat wolven schade veroorzaken aan andere zaken dan gehouden (landbouwhuis)dieren. Ik vind het daarom lastig om een antwoord te geven op deze hypothetische vraag.

8 Hoe kijkt u aan tegen Nederland als geschikt leefgebied voor wolven, gelet op het feit dat Nederland een van de dichtstbevolkte delta’s ter wereld is en wolven zich niet laten leiden door (bestuurlijke) grenzen?

Antwoord

De beleidslijn die steeds is gehanteerd is dat de wolf, als hij op eigen kracht Nederland bereikt, zich hier moet kunnen vestigen. Dat is ook een Europese verplichting en recent weer bevestigd door het Europese Hof. Het draagvlakonderzoek heeft bevestigd dat een meerderheid van de Nederlanders het hier mee eens is. Wel zet ik, in samenwerking met de provincies, in op communicatie om in de behoefte te voorzien om opnieuw te leren samenleven met de wolf.

9 Welke mogelijkheden ziet u gezien het voorgaande om de Nederlandse wolvenaanpak te verbeteren en daarmee betere bescherming te bieden voor onder andere landbouwhuisdieren?

Antwoord

Tot nu toe hebben de provincies met het wolvenplan een goede invulling gegeven aan hun verantwoordelijkheid om deze soort te beschermen en tegelijkertijd de faunaschade zo veel mogelijk te beperken door o.a. het inzetten op preventieve maatregelen. In de verdere ontwikkeling van het wolvenplan en zal ik nauw samenwerken met de provincies.

10 Bent u bekend met de gebiedscommissie preventie wolvenschade Gelderland, die in landelijk verband adviseert om in overleg tussen de provincies en de rijksoverheid tot een beleid te komen dat gericht is op de beheersbaarheid van de populatieontwikkeling van wolven in Nederland en de effecten hiervan, waarbij de ecologische draagkracht en het maatschappelijk draagvlak van de ontwikkeling van de wolvenpopulatie worden betrokken? Bent u bereid om op korte termijn invulling te geven aan dit advies? 

Antwoord

Ja ik ben bekend met dit advies. De provincies beraden zich momenteel over het betreffende advies en bevestigen het belang van overleg met het Rijk, waarbij ieder vanuit zijn eigen rol en verantwoordelijkheid opereert.

• NOS, 16 mei 2020, «Tientallen schapen doodgebeten in Brabants dorpje: «Het is gigantisch»» (https://nos.nl/artikel/2334101-tientallen-schapen-doodgebeten-in-brabants-dorpje-het-is-gigantisch.html)
• NOS, 19 mei 2020, «Wolfwerende netten in bruikleen voor Brabantse boeren» (https://nos.nl/artikel/2334459-wolfwerende-netten-in-bruikleen-voor-brabantse-boeren.html)
• NDR, 15 mei 2020, «Neue Verordnung: Wolfsabschuss wird erleichtert» (https://www.ndr.de/nachrichten/niedersachsen/Neue-Verordnung-Wolfsabschuss-wird-erleichtert,wolf4302.html)
• Website provincie Gelderland, geraadpleegd 25 mei 2020, «Wolvencommissie» (https://www.gelderland.nl/De-Wolf/Wolvencommissie)

[1] zie ook de weblink: https://www.bij12.nl/wp-content/uploads/2019/01/Interprovinciaal-wolvenplan.pdf