Hoe lever je een trofee aan? De Museumwinkel geeft tips

De Museumwinkel.com in Nijmegen is een feest voor het oog. Een kleurrijk geheel van opgezette vlinders, zoogdieren en vogels. Dit bedrijf is in tien jaar tijd uitgegroeid van een webshop tot een winkel in het centrum van Nijmegen. Ook veel jagers weten de winkel te vinden voor het opzetten van hun trofeeën. Maar wat zijn nu do’s en don’ts bij het aanleveren van een dier?

Tekst en foto’s: Myrthe de Bruin, dit artikel verscheen in De Jager juli 2021

Sophie Kiela (32) runt samen met haar vriend Erwin van Zoelen en  Nicolette Naphausen dit bedrijf en vertelt graag over haar beroep en passie. ‘Veel mensen denken dat het een uitstervend beroep is, maar niets is minder waar. Tien jaar geleden deden we met z’n tweeën alles. Tegenwoordig hebben we een heel team in dienst.’ Preparateurs wel te verstaan. De animo voor het werk van de Museumwinkel.com is zo groot dat niet alleen het personeelsbestand is uitgebreid maar ook een groter pand is betrokken. En zelfs dat werd al snel te klein. Het werkatelier bij de winkel is nu opslag en het atelier zelf werd een jaar geleden verplaatst naar een grotere locatie buiten de stad.’

Bijzonders

‘We doen alles zelf’, vervolgt Kiela, ‘van villen, dunsnijden en looien, tot de vorm aanpassen, huidlijmen en mimiek opmaken.’ Vaak willen opdrachtgevers iets bijzonders, hebben ze bijvoorbeeld een bepaalde pose in gedachten. De preparateurs van de Museumwinkel.com weten hier altijd wel raad mee. Naast opgezette reptielen, vogels, zoogdieren en insecten kun je hier ook een schedeltje laten prepareren. Maar ook voor sterkwater-preparaten, skeletten en gelooide vachten kun je hier terecht.

Tijdsbeslag

Prepareren kost tijd, veel tijd. ‘Vraag van tevoren wat de levertijd is’, adviseert Kiela. ‘Veel mensen denken dat met een week, hooguit een maand, het preparaat wel klaar is. Maar zo werkt het niet. Je moet echt rekenen op maanden, en ook een jaar is niet gek.’ Om een idee te geven, wanneer het proces zover is dat de huid schoon en bewerkt is ben je al een aantal weken verder.

Het daadwerkelijke opzetten begint hierna pas. Het opzetten van een roodborstje kost vervolgens een dag, een ijsbeer een week. En dan heb je daarna nog een droogperiode van tenminste twee weken.’ Is er eigenlijk nog een verschil in het prepareren van vogels en zoogdieren? ‘Niet zozeer in tijd, maar wel in de onderdelen. Bij een zoogdier haal je alle botten eruit en gebruik je alleen de huid, bij vogels gebruik je in het preparaat naast de huid, de botten in de vleugels, de pootbotten en de schedel.’

‘Bij een zoogdier haal je alle botten eruit en gebruik je alleen de huid, bij vogels gebruik je in het preparaat naast de huid, de botten in de vleugels, de pootbotten en de schedel.’

Prijswinnend

Dat bij de Museumwinkel.com niet de minste preparateurs werken blijkt wel uit de tentoongestelde dieren in het ‘museumgedeelte’ van de winkel: allemaal prijswinnende preparaten. ‘We zijn trots op wat we doen en we willen het winkelend publiek daar graag van laten genieten. Veel mensen die bij ons naar binnen stappen komen vaak alleen maar kijken. Geen probleem. Ze vertellen over onze winkel aan vrienden en kennissen en dat levert weer nieuwe klanten op.’ Ook jagers komen regelmatig naar de winkel. De top drie waar jagers mee komen: ree voor een shoulder mount, vos voor een full mount en op drie een gedeelde plaats voor das (full) en moeflon (shoulder).

Kwaliteit

Het is een cliché maar goedkoop is duurkoop, zeker bij preparaten. ‘Als je iets op laat zetten, dan heeft dat betekenis voor je, dan wil je daar de rest van je leven naar kijken en van genieten’, aldus Kiela. ‘Dus dan wil je niet dat naar twee jaar de oren beginnen te krullen. Een goed preparaat gaat wel een eeuw mee, maar het herkennen van een goed preparaat is best lastig voor een leek. Ten eerste moet het preparaat er levensecht uitzien, moeten de haarlijnen op de juiste plek zitten, de ogen de juiste grootte hebben en moet er veel referentie gebruikt zijn (hoe ziet zo’n dier er uit). Daarbij moeten de juiste middelen voor conservering gebruikt zijn.

Hoe meer tijd aan het preparaat besteed is, hoe mooier het wordt, en hoe duurder.’ Voor een shoulder mount van een ree moet je rekenen op zo’n 450 euro. Het vakmanschap zit onder andere in het splitten van oren, lippen en neus. ‘Dit weefsel is heel dik en moet je echt millimeteren met dunsnijden voor een blijvend mooi resultaat. Doe je dat niet dan gaan deze delen op den duur krullen. Heel lelijk.’

Na het schot

Een veelgemaakte fout bij het aanleveren van een dier voor een shoulder mount is het te kort afsnijden van de huid. ‘Snijd de huid liever te ruim dan te kort af, en altijd achter de voorlopers, nooit ervoor’, adviseert Kiela. ‘Maak ook nooit een halssnede tijdens het ontweiden, maar maak een snede over de rugwervel en de nek tot de oren. Wil je per se de luchtpijp verwijderen, vil dan de hals voorzichtig los zonder een snede te maken. Bedenk direct na het schot wat je met het wild wil doen. Bedenk je dit pas na het ontweiden dan heb je vaak al een halssnede gemaakt en de huid te kort afgesneden.’

Is een bok met een groot uitschot op het blad nog mooi te prepareren of is dat: jammer maar helaas? Kiela: ‘Op zich kan dat mooi geprepareerd worden mits je voldoende huid mee snijdt. Oftewel, in plaats van direct achter de voorlopers, snijd je de huid zo’n vijftien tot twintig centimeter achter de voorlopers los. Zo geef je de preparateur genoeg huid om het uitschot te herstellen.’

Aanleveren

Als het gaat over hoe je iets aan moet leveren bij een preparateur, krijg je legio tips over hoe je je wild het beste kunt bewaren tot je naar de preparateur gaat: met veel zout inwrijven, wikkelen in kranten, in de vriezer. Maar wat is nu de beste methode? ‘In ieder geval niet het dier een week laten besterven’, zegt Kiela. ‘We krijgen echt dat soort dieren binnen. Zo zonde. De juiste manier is om het zo snel mogelijk naar ons te brengen, lukt dat niet dan vries je het meteen in. Doe dit wel in een plastic zak en zo luchtdicht mogelijk.’ Geen zout? ‘Zout heeft alleen zin als de huid al dungesneden is, maar dat moet je wel kunnen. In kranten wikkelen heeft sowieso geen zin en zonder plastic zak in de vriezer leggen gaat ten koste van de kwaliteit.’

Geldt dit ook voor kleinere zoogdieren en vogels die je in z’n geheel aanlevert? ‘Het beste is om kleinere zoogdieren en vogels direct in te vriezen, wederom zo luchtdicht mogelijk en verpakt in een diepvrieszakje. Alleen als je direct uit het veld bij ons langs kunt komen is vers een goed idee.’

Verharen

In april en mei verharen de reebokken. Kun je een verharende bok op laten zetten? ‘Het kan wel, maar het wordt niet echt mooi’, weet Kiela. ‘We kunnen van een Fiat geen Ferrari maken. Maar als je het zelf wel mooi vindt, zo’n verharende bok, dan kan het dus wel. Toch zou ik in eerste instantie adviseren om dan in plaats van een preparaat alleen een schedeltje te doen. Is ook mooi.’ Wanneer is een vacht eigenlijk het mooist om te prepareren? ‘Over het algemeen is een wintervacht mooier omdat deze dikker is, maar het hangt een beetje af van wat je er mee wilt doen. Voor preparaten is een wintervacht mooier. Zeker van bijvoorbeeld een keiler. Maar persoonlijk vind ik de zomervacht van een ree qua pracht niet onder doen voor een wintervacht.

Wil je geen preparaat maar een kleedje, dan kun je beter voor een zomervacht gaan. Haren van een wintervacht zijn vaak hol. Holle haren isoleren beter en houden de warmte beter vast. Maar doordat de haar hol is breekt deze wel makkelijker af.’ Het looiproces voor een preparaat is een ander proces dan voor een kleedje. Voor een preparaat wordt de huid nat gelooid, het drogen vindt plaats als de huid op de mal is bevestigd, terwijl een zacht gelooide huid dienst kan doen als vloerkleed.

Afstoffen

Als je eenmaal een preparaat thuis hebt hangen of staan, dan wil je natuurlijk wel dat deze mooi blijft. Wat kun je zelf doen om je preparaat in optimale staat te houden? ‘Stof is echt een killer voor je preparaat. Om stof van je preparaat te verwijderen kun je het beste een Swiffer Duster gebruiken of een zacht stukje bont. Wel altijd met de haren en veren mee strijken, nooit er tegenin.’

Vergunning?

Kun je alle dieren op laten zetten? ‘Ja en nee. Een jager die een das legaal in Duitsland geschoten heeft, mag deze op laten zetten, mits hij of zij een vergunning kan laten zien. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor sneeuwhoenders uit Noorwegen en sneeuwhazen uit Schotland’, legt Kiela uit. ‘In Nederland geschoten dieren mogen alleen opgezet worden als het om de bejaagbare soorten gaat of soorten waarvoor een vergunning voorhanden is.’ Maar hoe zit het dan met overige dieren zoals eekhoorns, ijsvogeltjes, dassen, egels, marters, noem maar op? ‘Voor alle beschermde dieren geldt dat deze alleen opgezet mogen worden als ze slachtoffer van een (verkeers)ongeval zijn of een natuurlijke dood gestorven zijn. En ook alleen maar voor eigen gebruik en niet voor de handel.’