Een verschil van dag en nacht
Nachtonderzoek 2023

Nachtactieve zoogdieren laten zich niet gemakkelijk tellen. Vaak zoeken zij overdag dekking, drukken ze zich in het veld of in ondergrondse holen. Bovendien laat wetenschappelijk onderzoek zien dat toenemende drukte in het buitengebied ertoe leidt dat zoogdieren wereldwijd steeds meer nachtactief worden. Om een goed beeld te behouden van hoe populaties zich ontwikkelen, is het belangrijk om óók ’s nachts te tellen. Daarom voert de Jagersvereniging jaarlijks onderzoek uit naar het verschil tussen dag en nacht.
Het onderzoek van de Jagersvereniging wijst uit dat de nachtactieve zoogdieren haas, konijn en ree ’s nachts in veel grotere getalen geteld worden. Dat weten jagers natuurlijk als geen ander, maar het onderzoek ondersteunt dit nu met keiharde cijfers. Zoals elk onderzoek werpt dit ook weer allerlei nieuwe vragen op, zoals:
- Hoe ontwikkelen nachtactieve zoogdierpopulaties zich vergeleken met de populatietrend van de voorjaarstellingen?
- Hoe verschilt het aantal dieren dat ’s nachts geteld wordt tussen verschillende regio’s en biotopen?
- Is het verschil van dag en nacht groter naarmate de recreatiedruk op het buitengebied ook groter is?
Met de nieuwe opzet van het onderzoek naar nachtactieve zoogdieren kunnen we deze vragen nu nog beter beantwoorden.
Hoe ziet het onderzoek eruit?
Alle deelnemers aan het onderzoek voeren één nachttelling uit in hetzelfde vaste telgebied dat zij ook ’s ochtends en ’s avonds tellen tijdens de voorjaarstellingen. De nachttelling duurt 1 uur en wordt uitgevoerd tussen 22 uur ’s avonds en middernacht, bij voorkeur op dezelfde dag als de reguliere voorjaarstellingen. De Jagersvereniging vergelijkt de nachttelling van het nachtonderzoek met de ochtend- en avondtelling van de voorjaarstellingen. Zo blijft de belasting voor tellers beperkt tot één uur per jaar en hopen we dat veel vrijwilligers zich aanmelden.
Aanmelden voor het nachtonderzoek
Iedereen die jaarlijks op dezelfde wijze een vast telgebied telt tijdens de voorjaarstellingen kan deelnemen aan het nachtonderzoek van de Jagersvereniging. Belangrijk is wel dat u beschikt over een goede kwaliteit warmtebeeldkijker. Uw resultaten van het nachtonderzoek zullen vergeleken worden met uw resultaten van de voorjaarstellingen. Deelname aan de voorjaarstellingen is daarom essentieel.
Telformulier
Het aantal waargenomen hazen, konijnen en reeën tijdens de nachttelling wordt op dezelfde wijze genoteerd op het telformulier als voor de wildvoorjaarstellingen. In tegenstelling tot de reeënvoorjaarstellingen wordt er bij de nachttelling geen onderscheid gemaakt tussen bokken, geiten en kalveren. U noteert dus het totaal aantal waargenomen dieren.
Let op: lever het nachttelformulier na afloop van de tellingen niet in bij uw WBE-faunacoördinator maar geef de resultaten door met behulp van onderstaand resultatenformulier.
Resultaten doorgeven
De resultaten van het nachtonderzoek kunt u tot 1 mei 2023 doorgeven via het online resultatenformulier. Dit betreft enkel de nachttelling die deel uitmaakt van het nachtonderzoek. De ochtend- en avondtelling van de voorjaarstellingen voert uw WBE zoals gebruikelijk in in het faunaregistratiesysteem. Deze ochtend- en avondtellingen koppelt de Jagersvereniging vervolgens aan de nachttelling van het nachtonderzoek.
Een uitzondering is de voorjaarsnachttelling, die in enkele regio’s al standaard door de FBE wordt klaargezet. Deze worden gewoon in het faunaregistratiesysteem ingevoerd, en worden dan ook automatisch meegenomen in het nachtonderzoek van de Jagersvereniging. U hoeft ze hier niet op te geven.
Veelgestelde vragen deelnemers onderzoek
Hoeveel tijd kost deelname aan het nachtonderzoek mij?
De telling kost u één uur per jaar, plus ca. 10 minuten om de resultaten door te geven aan de Jagersvereniging. Wel is het belangrijk dat de nachttelling meerdere jaren achter elkaar wordt uitgevoerd om de populatietrend van nachtactieve zoogdieren te bepalen.
Waarom is er in het nachtonderzoek slechts één telmoment
Bij het nachtonderzoek maakt de Jagersvereniging ook gebruik van de telgegevens van de voorjaarstellingen. Daarom is het niet nodig om nog eens extra ochtend- en avondtellingen uit te voeren als onderdeel van het nachtonderzoek. Natuurlijk is het wel essentieel de ochtend- en avondtellingen uit te blijven voeren als onderdeel van de voorjaarstellingen.
Mijn WBE werkt met aparte telgebieden voor haas, konijn en ree. Waar moet ik dan tellen?
Het nachtonderzoek dient in dezelfde telgebieden uitgevoerd te worden als de voorjaarstellingen, alleen dan kunnen de resultaten van de ochtend-, avond- en nachttelling goed vergeleken worden. Als de voorjaarstellingen aparte telgebieden per diersoort betreft, dan moeten dus aparte nachttellingen worden uitgevoerd. Uiteraard kunt u er ook voor kiezen om voor slechts één soort een nachttelling uit te voeren. Dan hoeft u alleen het betreffende telgebied ’s nachts te tellen.
Kan ik ook deelnemen aan het nachtonderzoek als ik slechts één soort wil tellen?
Ja, u kunt er voor kiezen om ’s nachts bijvoorbeeld enkel hazen te tellen. Tel dan hetzelfde gebied waar u ook hazen telt tijdens de wildvoorjaarstellingen. Bij het doorgeven van de telgegevens geeft u dan aan dat u geen konijnen of reeën heeft geteld. Heeft u ze wel geteld, maar niet waargenomen? Vul dan een 0 in!
Moet de nachttelling op dezelfde dag uitgevoerd worden als de voorjaarstellingen?
Het nachtonderzoek dient in dezelfde periode uitgevoerd te worden als de voorjaarstelling, zo zorgen we dat precies dezelfde populatie wordt geteld. Het makkelijkst is om het nachtonderzoek en de voorjaarstelling te combineren, maar als weersomstandigheden zoals mist de nachttelling bemoeilijken dan kunt u deze beter later die week uitvoeren.
Ik heb tijdens de ochtend, avond of nachttelling geen dieren geteld, moet ik het dan toch opgeven?
Ja, als u wel uw telgebied heeft bezocht en uw telronde volgens de instructies heeft afgelegd dan moeten ook 0-tellingen worden doorgegeven. De ochtend- en avondtelling voert uw WBE-faunacoördinator in in het faunaregistratiesysteem. De nachttelling geeft u door aan de Jagersvereniging.
Mijn WBE voert al een nachttellingen voor hazen uit tijdens de voorjaarstellingen, kan ik me dan ook opgeven voor het nachtonderzoek van de Jagersvereniging?
Als u tussen half maart en half april ook een nachttelling uitvoert die in het faunaregistratiesysteem wordt ingevoerd, dan neemt u automatisch deel aan het nachtonderzoek van de Jagersvereniging. U hoeft de resultaten dan niet nog eens door te geven. Als u ook een nachttelling voor ree of konijn uit wilt voeren, dan kunt u deze resultaten uiteraard wel doorgeven aan de Jagersvereniging.
Mijn WBE voert nachttellingen uit op een ander moment van het jaar, kan ik me dan ook opgeven voor het nachtonderzoek van de Jagersvereniging?
Alleen als de nachttelling in dezelfde periode wordt uitgevoerd als de voorjaarstellingen kunnen de resultaten vergeleken worden. De populatiestand verandert immers gedurende het jaar. Als u deel wilt nemen aan het nachtonderzoek, dan dient een extra nachttelling te worden uitgevoerd in dezelfde periode als de voorjaarstelling. De resultaten van deze nachttelling geeft u door aan de Jagersvereniging.
Ik doe niet mee met de voorjaarstellingen maar wil wel graag deelnemen aan het nachtonderzoek, kan dat?
Het doel van het nachtonderzoek is om de resultaten te vergelijken met de ochtend- en avondtelling van de voorjaarstellingen. Het is dus belangrijk dat dezelfde gebieden op dezelfde wijze in kaart worden gebracht. Vraag uw WBE faunacoördinator om mee te lopen met de voorjaarstellingen en vraag de vaste teller mee te doen met het nachtonderzoek. Zo kunt u samen deelnemen.
Waarom mag ik de nachttelling niet invoeren in het faunaregistratiesysteem?
Enkel tellingen die door uw FBE zijn klaargezet dient u in het faunaregistratiesysteem in te voeren. Dat geldt dus voor de reguliere voorjaarstellingen, maar niet voor de extra nachttelling voor het nachtonderzoek van de Jagersvereniging. De uitzondering geldt wanneer uw FBE een nachttelling voor u heeft klaargezet.
Waarom tellen tussen 10 uur ’s avonds en middernacht?
Een nachttelling dient uiteraard ’s nachts uitgevoerd te worden. Onderzoek van de FBE Gelderland en de Jagersvereniging wijst echter uit dat bijvoorbeeld hazen na middernacht weer minder actief worden en daarom minder goed zijn waar te nemen.
Moeten alle telgebieden van de voorjaarstellingen worden geteld?
Nee, voor het onderzoek is het voldoende om slechts een deel van de voorjaarstelgebieden in kaart te brengen. Voorop staat de kwaliteit van het onderzoek, niet de omvang. Neem dus enkel deel aan het onderzoek als u beschikt over een goede warmtebeeldkijker. Wel is het wenselijk dat alle regio’s deelnemen aan het nachtonderzoek. Probeer dus waar mogelijk in ieder geval één vast telgebied in uw WBE bij het nachtonderzoek te betrekken.
Ik heb geen warmtebeeldkijker maar wil wel graag deelnemen
Vraag binnen uw WBE of collega’s een goede warmtebeeldkijker beschikbaar willen stellen. Zorg wel dat u daar eerst ervaring mee opdoet, voordat u deelneemt aan het onderzoek.
Vervangt het nachtonderzoek nu de voorjaarstellingen?
Nee, de voorjaarstellingen zijn en blijven ontzettend belangrijk om de populatieontwikkeling van in het wild levende dieren te monitoren. Alleen als we op dezelfde manier tellen als in het voorgaande jaar, behouden uw eerdere tellingen hun waarde.
Vervangt het nachtonderzoek naar de toekomst toe de voorjaarstellingen?
Nee, het nachtonderzoek richt zich uitsluitend op de nachtactieve zoogdieren haas, konijn en ree. De reguliere voorjaarstellingen blijven ook naar de toekomst toe belangrijk voor bijvoorbeeld de vogelsoorten op de wildlijst. Of het wenselijk is dat de nachtactieve zoogdieren onderdeel uit blijven maken van de reguliere voorjaarstellingen, dat moet het onderzoek nu juist uitwijzen.
Is het nachtonderzoek van de Jagersvereniging gevalideerd door het CBS?
Nee, het nachtonderzoek van de Jagersvereniging betreft een onderzoek, geen meetprogramma. De validatie van de telgegevens borgt de Jagersvereniging zelf. Hiervoor maken wij gebruik van geautomatiseerde validatieprotocollen, die publiekelijk beschikbaar komen voor maximale transparantie. Uiteraard zijn de resultaten van het onderzoek wel belangrijk voor de doorontwikkeling van toekomstige telprotocollen, waarbij de Jagersvereniging inzet op samenwerking met wetenschappelijke partners.
Als nachttellingen ook trendtellingen zijn, hoelang duurt het dan voordat de resultaten inzicht geven?
Als er voldoende deelnemers zijn kunnen we op basis van de resultaten van aankomende voorjaarstellingen al antwoorden krijgen op onze onderzoeksvragen. Om ook inzicht te krijgen in de lange termijn populatieontwikkeling van nachtactieve zoogdieren is een looptijd van meerdere jaren noodzakelijk. Nu al deelnemen loont dus direct. Nog beter is het om de komende jaren dezelfde telgebieden ook ’s nachts te blijven tellen.
Zijn alle telgebieden geschikt voor het nachtonderzoek?
Telgebieden die in het faunaregistratiesysteem geregistreerd zijn als onderdeel van de voorjaarstellingen zijn ook geschikt voor het nachtonderzoek. Dit geldt voor de meeste telgebieden in Nederland. Als u dit niet zeker weet, vraag het uw WBE-faunacoördinator.
Wat is de naam van het telgebied waaronder de WBE de voorjaarstellingen in het faunaregistratie systeem opneemt?
Informeer bij uw WBE-faunacoördinator naar de exacte benaming van het telgebied. Het is belangrijk dat telgebiednaam en nummer exact hetzelfde zijn bij de voorjaarstellingen en het nachtonderzoek in hetzelfde gebied, zodat de Jagersvereniging deze resultaten aan elkaar kan koppelen.
In Gelderland voeren we meerdere nachttellingen uit gedurende het jaar. Kan ik ook meedoen met het nachtonderzoek van de Jagersvereniging?
De voorjaarsnachttelling hazen in Gelderland wordt automatisch meegenomen in het nachtonderzoek van de Jagersvereniging. U hoeft deze resultaten niet apart door te geven. De overige nachttellingen in Gelderland voert u op dezelfde wijze uit als voorgaande jaren, volgens de instructies van uw FBE. Deze zijn belangrijk om inzicht te geven in de populatieontwikkeling gedurende het jaar, maar maken geen deel uit van het nachtonderzoek van de Jagersvereniging.
Aanvulling veelgestelde vragen nachtonderzoek 2023
Staat uw vraag niet in de bovenstaand lijst? Stel hem dan via dit invulformulier. Uw vraag wordt zo snel mogelijk beantwoord.