Algoritmes – Column Oswin Schneeweisz
Er zijn in de media al heel wat columns geschreven over dat feestje van Grapperhaus en daar kan er best nog eentje bij, want nergens kwam de e-screener ter sprake. Nauwelijks een jaar geleden verloren tientallen jagers hun wapenvergunning omdat het algoritme van de e-screener oordeelde dat ze sociaal wenselijke antwoorden gaven. En let wel, deze idioterie is nog niet voorbij. De e-screener is niet van tafel, maar ‘on hold’ gezet. Eerste aanvragers moeten deze geseling van het algoritme nog steeds ondergaan. Daar dacht ik aan toen ik premier Rutte hoorde zeggen ‘Hij is ook maar een mens’.
Zo beschermde Rutte de minister van Justitie en veiligheid na zijn recente miskleun op zijn huwelijksfeestje waar alle coronamaatregelen aan de spreekwoordelijke laars gelapt werden. Begrijpelijkerwijs reageerde de samenleving furieus. Immers, als wij ons niet aan social distancing houden krijgen we een fikse boete en zelfs een strafblad. Lang leek Grapperhaus de dans te ontspringen. Uiteindelijk kreeg hij toch nog een boete en een aantekening.
Mijn probleem was niet eens zozeer het gebrek aan social distancing, maar het feit dat Grapperhaus eerst duidelijk had verklaard dat de regels voortdurend in de gaten werden gehouden. Ook staatssecretaris Ankie Broekers-Knol zei aanvankelijk dat alles volgens de regels was verlopen. ‘En ik kan het weten, want ik was erbij’, zei ze. Pas toen een foto opdook waarop overduidelijk te zien was dat de 1,5 meter afstand niet in acht was genomen, bekende Grapperhaus.
Volgens mij is dit een typisch gevalletje van sociaal wenselijk gedrag. Zet Ankie en Ferd voor de e-screener en het systeem springt op tilt. Ik ben toch wel benieuwd hoe Ferd gaat antwoorden op e-screener-vragen als ‘Ik houd mij altijd aan de regels’ en ‘Ik ben altijd eerlijk over mijn gedrag’. Het wrange is dat juist deze minister nog steeds van plan is de e-screener door de strot van twintigduizend jagers te duwen. Wie door het algoritme op sociaal wenselijk gedrag wordt betrapt verliest zijn akte. En ik denk niet dat de dienstdoende korpschef onder de indruk is wanneer ik hem, in navolging van Rutte, vertel dat ‘ik ook maar een mens ben’ of wanneer ik, net als Grapperhaus, een goed getimede traan pleng.
Het geval Grapperhaus maakt echter ook iets anders duidelijk: het toont aan hoe ontwrichtend het is wanneer wetgeving geen rekening houdt met de menselijke maat. Van mij had Grapperhaus helemaal geen boete hoeven krijgen en ook al die andere mensen niet die per ongeluk even vergeten de anderhalve meter afstand te bewaren. Pas als het moedwillig – bijvoorbeeld door groepen lallende supporters – gebeurt, is het een ander verhaal. En zo denk ik niet alleen. Volgens mij is dat de kern van het gezonde Volksempfinden in dit land. Wetgeving zonder menselijke maat, zonder democratische borging past niet in een democratie. Denk daar nog eens over na, beste Ferd, voordat je weer verder gaat met je algoritmes.
* Deze column verscheen in De Jager oktober 2020