Jagers redden dieren bij hoogwater

Als het water stijgt komen jagers in actie om wilde dieren te redden van de verdrinkingsdood. Gewapend met schepnet proberen ze hazen en andere dieren te vangen en naar hoger gelegen delen te brengen.  Met de te verwachtte hoogwaterstanden in Rijn, IJssel en Waal zou dat de komende dagen weleens nodig kunnen zijn.

Tekst: Oswin Schneeweisz

Hoogwaterplan

Bij de WBE Over Betuwe Oost, midden in het rivierengebied, beschikt men zelfs over een heus hoogwaterplan. Gelegen aan de Rijn en de Waal is het in de winter en in het voorjaar een van de risicogebieden in ons land met langdurige hoogwaterstanden. Vandaar dat, op verzoek van de toenmalige jachtopzichter in 1994, een heus hoogwaterplan werd gemaakt, compleet met knelpunten en mogelijke maatregelen.

Smelt- en regenwater

Regelmatig komen de uiterwaarden als gevolg van smelt- en regenwater in het stroomgebied van de grote rivieren, in een relatief korte periode geheel blank te staan. Dieren, en vooral jongere dieren in het voorjaar, kunnen dan onaangenaam verrast worden. De dieren volgen de waterlijn en blijven vaak onbereikbaar achter op een eiland dat uiteindelijk ook geheel onder water verdwijnt. Ook trekt hoog water enorm veel ramptoerisme (vaak met loslopende honden) waardoor de dieren minder gemakkelijk de vaste wal kunnen bereiken.  De jagers voeren bij hoogwater de dieren die zich in een noodsituatie bevinden bij, maar als het hoogwater lang aanhoudt is dat geen oplossing. Aangezien veel dieren elkaar van het eiland zullen proberen te verjagen. Zeker wanneer er slechts beperkt ruimte is. Soms zijn ze op hun droge eilandje ook een makkelijke prooi voor kraaien en meeuwen. (Tekst loopt door onder de foto).

In de oostelijke Overbetuwe ligt de coördinatie van beheeractiviteiten bij hoog water bij de jachtopzichter van de WBE. Hij inventariseert de knelpunten en onderneemt waar nodig met behulp van leden en deelnemers actie. Deze actie kan bestaan uit bijvoeren, maar ook het vangen van dieren die in ernstige nood verkeren. De gevangen dieren worden zo spoedig mogelijk op drogere gronden weer in vrijheid gesteld. ‘Aanleiding was het hoogwater in de jaren negentig’, zegt Willie Jansen. ‘We hadden veel slachtoffers in de uiterwaarden: reeën, hazen en konijnen. Ik dacht: iemand moet iets doen. Toen hebben we dat hoogwaterplan gemaakt. Sinds die tijd zijn we actief. Vangen we de dieren met grote netten en zetten ze binnendijks uit. Zodra het water zich dan terugtrekt gaan ze ook allemaal weer terug naar de uiterwaarden. Een groot probleem is het toerisme. Veel te veel mensen lopen bij hoogwater over de dijk en daardoor durven de dieren de dijk niet meer over te steken naar drogere delen. Een ree verzuipt nog liever dan dat hij een dijk vol wandelaars oversteekt. Inmiddels is er een goede samenwerking op gang gekomen met gemeente en Staatsbosbeheer, zodat percelen van de dijk kunnen worden afgesloten als dat nodig is. De gemeente roept mensen ook op om weg te blijven. Dat is nodig, want wandelaars realiseren zich niet wat het effect is van hun aanwezigheid op de dijk.’

Amerongse Bovenpolder

Ook bij andere rivieren zijn jagers actief. ‘De laatste keer dat wij reddingsacties moesten ondernemen was in 2004, zegt Wieb Jaaltink. Jaaltink jaagt in de Amerongse Bovenpolder en trok er vroeger vaak op uit om hazen en konijnen te redden van de verdrinkingsdood. Daar gingen we dan met een bootje naartoe en dan probeerden we ze met een schepnet te vangen. Nu is dat minder vaak nodig omdat de waterstanden in de Waal beter gecontroleerd worden met stuwen en er zijn overloopgebieden bijgekomen. Maar ik ben vanochtend toch even wezen kijken of alles goed was. Dat is in de loop der tijd een soort automatisme geworden.’

Vluchtheuvel

Voorkomen dat hazen en konijnen überhaupt kopje onder kunnen gaan, is misschien nog wel belangrijker. Daarom ijverden jagers in het Noord-Limburgse Wanssum bij het omvangrijke hoogwaterproject Ooijen-Wanssum voor een ‘vluchtheuvel’ voor wilde dieren. ‘Een grote strook tussen de brug van Wanssum naar Well en het dorp Blitterswijck is heringericht als wateroverloop-gebied. Vroeger waren daar weilanden en boomgaarden. Daar is tot 2 meter afgegraven om het water meer ruimte te geven. Wij hebben toen als Wanssumse jagers voorgesteld dat er net buiten de watergeul een verhoging zou komen om dieren een veilige plek te bieden en die is er gekomen’, zegt Ger Wijnhoven.

Wijnhoven: ‘Die verhoging is nu bij het hoogwater ook gebruikt door de hazen en konijnen. Alleen voor jonge hazen, die we nu ook al hebben gezien, is de heuvel eigenlijk net te ver en er zouden meer struiken op moeten staan om het wild dekking te geven, maar dat is weer lastig in verband met regelgeving rond overloopgebieden. Tijdens het hoogwater in 1994 en 1995 hebben we hier veel hazen en konijnen met schepnetjes kunnen redden. De praktijk is dat je er dan zeker een aantal kunt redden, maar veel hazen gaan dan ook al dood van de stress en verdrinken alsnog. Zo’n vluchtheuvel is een veel betere oplossing.’

Bron: Ger Wijnhoven

Wet Dieren

Jagers doen dit uit verbondenheid met de natuur. Maar ook is het op basis van de Wet Dieren wettelijk eenieders plicht om dieren in nood te helpen. ‘Dus als dieren door hoog water in de problemen komen, dan kan en mag iedereen hulp bieden’, zegt Alfred Melissen van de FBE Limburg. Melissen: ‘In de wet staat dat het verboden is om zonder redelijk doel of met overschrijding van hetgeen ter bereiking van zodanig doel toelaatbaar is, bij een dier pijn of letsel te veroorzaken, dan wel de gezondheid of het welzijn van het dier te benadelen. Ook dient een ieder zorg te verlenen aan een hulpbehoevend dier. En dit is ook van toepassing ten aanzien van andere dan gehouden dieren.’

Weidelijkheidsregels

‘Dat klopt’, zegt regiomanager Ger van Hout , echter het niet naleven van deze verplichting is zover ik weet door de wetgever niet strafbaar gesteld. En dat is best wel een hiaat in de praktijk. Bijvoorbeeld bij het achterlaten van een aangereden dier. In de uiterwaarden bij de grote rivieren is het inderdaad al tientallen jaren gebruik dat daar hazen worden gevangen met schepnet en roeiboot en dat deze dan op hogere delen worden losgelaten. Daar hebben jagers gelukkig geen “Wet dieren” voor nodig. Dit staat namelijk in onze weidelijkheidsregels.’