Groepsdier – Column Janneke Eigeman

De projectontwikkelaar van de nieuwbouwwijk weet het precies. Hij weet tot in detail hoe hij eventuele nieuwe bewoners moet verleiden tot aankoop van een huis. Dat zit hem in het gevoel van maatwerk. Want ondanks dat er straks een wijk staat waarin elk huis nagenoeg identiek is, lukt het hem de kopers het gevoel te geven dat zij straks een uniek object kopen. Helemaal naar hun smaak ingericht met een keuken en badkamer die anders zijn dan het standaardpakket.

De mens anno 2020 vindt dat belangrijk. Die wil graag het gevoel krijgen dat hij iets te kiezen heeft en iets op zijn eigen wensen af kan stemmen. Dat hij – daar komt het eigenlijk op neer – uniek is. Zoals hij is er maar één. Toch?

Op 12 maart kondigde minister president Rutte de eerste maatregelen af in verband met corona. Deze eerste richtlijnen waren relatief mild: mensen moesten vooral thuiswerken als dat kon en binnenblijven als ze ziekteverschijnselen hadden. Hogescholen en universiteiten gingen dicht; basisscholen bleven open. Maar ondanks de mildheid van de maatregelen was het effect van Ruttes woorden op de Nederlanders ongekend; mensen sloegen massaal aan het hamsteren en dagenlang was er geen spaghetti en wc-papier te krijgen.

Dit was niet het enige effect op onze maatschappij. Toen ook horeca, basisscholen en een deel van de winkels sloten moest de Nederlander zijn vrije tijd op een andere manier besteden. En dat had tot gevolg dat we allemaal naar hetzelfde natuurgebied of zelfde strand gingen en dat we en masse aan het klussen sloegen in ons huis. Er was weinig originaliteit in te bekennen.

Dat de mens een uniek wezen is dat zelfstandig keuzes maakt, is nu wel definitief onderuit gehaald. De projectontwikkelaar heeft het goed gezien: hij wekt slechts de schijn dat we uniek zijn in onze keuzes. In werkelijkheid zijn we een groepsdier dat zich laat verleiden tot het maken van dezelfde keuzes.

* Deze column verscheen in De Jager mei 2020