Beperkte bewegingsjacht in Brabantse Kempen – De Jager

Er is geen varken geschoten, maar de eerste beperkte bewegingsjacht in Noord-Brabant op het terrein van en in samenwerking met Staatsbosbeheer is een feit. Een mijlpaal, zo mag je dat gerust noemen.

De borden langs de provinciale weg doen on-Nederlands aan. Met dikke zwarte letters staat er onder de waarschuwingsdriehoek met een afbeelding van een wild zwijn geschreven: ‘Bewegingsjacht, verboden toegang’. Je waant je op deze vroege ochtend niet in de Brabantse Kempen, maar ergens in Duitsland. Alle ingangen van het bos zijn afgezet met waarschuwingslint. Op de bomen hangen pamfletten en de borden in de berm wijzen de voorbijganger erop dat hier een drukjacht op varkens bezig is.

Alle ingangen van het bos zijn afgezet met waarschuwingslint. Op de bomen hangen pamfletten en de borden in de berm wijzen de voorbijganger erop dat hier een drukjacht op varkens bezig is.

Schietbokken

Een drukjacht op zijn Hollands, want eigenlijk mag je het niet zo noemen: het betreft immers een ‘beperkte bewegingsjacht’ waarvoor de minister onlangs toestemming gaf. Een poging om het aantal wilde zwijnen in de ‘nulstandgebieden’ te verminderen. Er wordt geheel conform de ministeriële eisen gejaagd, dat betekent met maximaal zes geweren, zes drijvers en drie aangelijnde honden, de zogenaamde 6-6-3 regeling.

Het is nog heiig en grijs als we onze positie op een snijpunt van zandpaden innemen. Het voormalige landgoed ‘De Witrijt’ is circa 400 hectare groot en is gelegen tussen de Belgische grens en Eersel; het is omringd door enkele duizenden hectares bos- en landbouwgebied. De betreffende jachtvelden maken deel uit van WBE Zuidoost Kempen. De zes geweren zijn al vroeg uitgezet en in de aanpalende jachtvelden van de buren wordt ook aangezeten. Dit alles in goed overleg. Er zijn speciaal voor deze gelegenheid zes schietbokken gemaakt.

Overloper
In het bosperceel zijn de zes drijvers, inclusief een ruwharige teckel, aan de drift begonnen. Af en toe weerklinkt in het stille bos het getik van hun stokken. De meeste jagers zien deze ochtend alleen een paar reeën en een enkele vos, maar wij hebben geluk. Al vrij snel springt een varken over het bospad, opgestoten door de drijvers. Even later is het weer raak en rent een overloperkeiler, zo snel als zijn hoeven hem kunnen dragen, over een ander bospad. Buiten het zicht van de geweren, maar de fotografe kan hem nog net met haar camera vastleggen voordat hij tussen de boomstammen verdwijnt. In totaal zien wij die ochtend een vijftal varkens het bospad oversteken. Bij de buren valt een schot, maar dat blijkt geen treffer te zijn.

Even later is het weer raak en rent een overloperkeiler, zo snel als zijn hoeven hem kunnen dragen, over een ander bospad. Buiten het zicht van de geweren, maar de fotografe kan hem nog net met haar camera vastleggen voordat hij tussen de boomstammen verdwijnt.

Voorbereiding
Ondanks het feit dat er deze ochtend niets op het tableau ligt is de beperkte bewegingsjacht meer dan geslaagd. Het is voor alle betrokken partijen immers experimenteren met deze nieuwe vorm en het is een geslaagd voorbeeld van hoe goed jagers kunnen samenwerken met terreinbeherende organisaties en gemeenten. Het logenstraft ook alle vooroordelen die recent in de media werden geuit, als zou een dergelijke drukjacht in ons land leiden tot chaotische taferelen en ongelukken. De jacht is tot in de kleinste details nauwkeurig voorbereid. Zo krijgen alle geweren bij aankomst een plastic zakje met daarin noodzakelijke benodigdheden, zoals lint voor het markeren, een kaart met schietposten en drijfrichting en noodzakelijke telefoonnummers. Ook wordt er, geheel conform de tijdgeest, een groepsapp aangemaakt voor de onderlinge communicatie. Van grote verstoring is geen sprake. Wij zelf zien deze ochtend geen enkel opgejaagd ree langskomen. Af en toe rijdt in de verte een auto voorbij met een BOA en het provinciehoofd van Staatsbosbeheer Noord-Brabant. Zij kijken bij deze eerste bewegingsjacht of alles ordentelijk verloopt en houden een enkele wandelaar en mountainbiker tegen.

De jacht is tot in de kleinste details nauwkeurig voorbereid. Zo krijgen alle geweren bij aankomst een plastic zakje met daarin noodzakelijke benodigdheden, zoals lint voor het markeren, een kaart met schietposten en drijfrichting en noodzakelijke telefoonnummers.

Veiligheid
Waarom de eerste bewegingsjacht op het terrein van een terreinbeherende organisatie juist hier plaatsvindt? ‘Dit terrein leent zich goed voor zo’n experiment’, zegt Ruud van Montfort. Hij is binnen WBE Zuidoost-Kempen de zwartwildcoördinator. ‘Er zijn niet al te veel recreanten en normaal gesproken veel varkens. Bovendien waren de combinanten en niet te vergeten onze buurjagers enthousiast om dit eens uit te proberen’. Wat volgens Van Montfort ook heeft meegespeeld is dat er frequent contact is met Staatsbosbeheer. ‘We hebben eerst een plan gemaakt en zijn toen een aantal malen met Staatsbosbeheer om tafel gaan zitten. We hadden in eerste instantie het idee om in drie velden tegelijk te gaan jagen, maar dat vond Staatsbosbeheer een beetje teveel van het goede. Dat snap ik wel, want zeker bij zo’n eerste keer wil je voorzichtig zijn. Dan moet je geven en nemen. Natuurlijk was het nog mooier geweest als er een varken op het tableau had gelegen, maar veel belangrijker is dat het allemaal goed en veilig is gegaan.’

Protocol
Dat vindt ook Marc de Wit, provinciehoofd van Staatsbosbeheer, die hier naar toe is gekomen om te ervaren hoe het in de praktijk gaat. De Wit: ‘De jagers hebben echt goed werk geleverd. Dat begint bij een grondige voorbereiding. Wat zijn de kenmerken van het gebied? Waar lopen de wegen, wandel- en fietspaden? En hoe maak je daar goede afspraken over? Voor ons stond veiligheid boven alles. Daarom zijn er ook drie handhavers van Staatsbosbeheer aanwezig. Ook vonden we het belangrijk dat er een goed protocol lag en dat beide betrokken gemeenten daarmee akkoord waren. Verder wilden we waarschuwingsborden langs de provinciale weg en dat de zandwegen werden afgesloten. Het protocol is in gezamenlijkheid ontstaan. Binnen Staatsbosbeheer zit iedereen er constructief in. Voor ons als terreinbeherende organisatie is het immers ook belangrijk om de populatie onder controle te houden in verband met schade, verkeersveiligheid en dierziekterisico’s. We nemen die verantwoordelijkheid, maar het moet wel op een manier gebeuren die past binnen onze kaders. Deze dag is in elk geval een prachtig voorbeeld hoe jagers, terreinbeherende organisaties en gemeenten succesvol kunnen samenwerken.’

Actief steunen
Ook de wethouder van Bergeijk, Mathijs Kuijken, is aanwezig. Hij bracht de ochtend door op een kansel om het allemaal in de praktijk mee te maken. Kuijken: ‘We hebben hier bij elkaar drieduizend hectare bos en veel agrarisch gebied. We constateren sinds een jaar of vijf steeds meer schade aan gewassen en dan komt nu ook nog de dreiging van de Afrikaanse varkenspest erbij. Dat noopt tot maatregelen, het evenwicht is verstoord. We hebben hier recentelijk zelfs al sportparken moeten omheinen. Daarom willen we als gemeente de jagers ook actief steunen. Zo hebben we geld beschikbaar gesteld voor mobiele hoogzitten en hebben we op onze kosten een centrale inzamelplaats met koelcel geregeld waar de jagers gratis hun slachtafval naartoe kunnen brengen.’

Investeringen
De jachthouder, de vader van Ruud van Montfort, jaagt al vijftig jaar in het gebied. Hij heeft het zien veranderen: gestaag verdween het kleinwild tot er bijna alleen nog maar reeën overbleven. Ongeveer zes jaar geleden deed het wild zwijn zijn intrede in het veld. Ruud van Montfort: ‘In de provincie Noord-Brabant geldt de nuloptie. Door de jagers van onze WBE is enorm geïnvesteerd in nachtzichtapparatuur, richtkijkers, hoogzitten, wildcamera’s en vooral gigantisch veel tijd. Desondanks is er sprake van een forse toename van de populatie, wat ook blijkt uit de afschotcijfers. In 2013 werden er in onze WBE vier varkens geschoten, in 2018 was dat aantal gestegen naar 119 stuks.’

De zes geweren zijn al vroeg uitgezet en in de aanpalende jachtvelden van de buren wordt ook aangezeten. Dit alles in goed overleg. Er zijn speciaal voor deze gelegenheid zes schietbokken gemaakt.

Effectiviteit
De vraag is of een bewegingsjacht in deze beperkte vorm de oplossing is. Van Montfort: ‘In een akker met groenbemester, waar naburige jagers van onze WBE twee maanden geleden een beperkte bewegingsjacht hielden, sneuvelden tien varkens. Dat was zeer effectief. Maar een bewegingsjacht in het bos is echt een ander ding: de varkens hebben veel meer gelegenheid om ongezien te ontsnappen en zes drijvers is in een groot bos met ruige dekkingen wel heel minimaal. Zeker als de honden aangelijnd moeten zijn. Dat is wel een aandachtspunt.’ Marc de Wit: ‘Dit is de eerste keer dat we met deze vorm ervaring opdoen in een bosperceel en we gaan dus alle aspecten gezamenlijk evalueren. Als dan blijkt dat bepaalde onderdelen onwerkbaar zijn of de effectiviteit in de weg staan, dan zijn wij best bereid om bepaalde zaken aan te passen. We moeten hier allemaal van leren.’

Vertrouwen
Wat kunnen andere WBE’s hiervan leren? ‘Dat je vroeg in gesprek moet gaan met alle partijen en iedereen de ruimte moet gunnen’, zegt Arnoud Heijke, secretaris van WBE Zuidoost Kempen. Heijke: ‘Dat vormt de basis van je protocol. Verder zoek je naar deskundige zwartwildjagers en drijvers die ervaring hebben opgedaan in Duitsland of België. Ook werken we hier uitsluitend met een nazoekteam dat veel ervaring heeft met varkens. Wanneer de drukjacht op boerenland plaatsvindt kun je de boeren vragen om ruim voor de jachtdag een paar stroken vrij te maaien zodat je meer zicht hebt in bijvoorbeeld mais en groenbemester. Landbouwvoertuigen zijn geschikt als overzichtsposten. Een paar schietbokjes zijn echter ook onmisbaar. Informeer de naburige jachthouders tijdig en bezet een aantal posten in de buurvelden. Ga vooral niet te opzichtig te werk, maar informeer het publiek wel en maak goede afspraken met plaatselijke BOA’s en politie. Het belangrijkste is dat je je realiseert dat de samenwerking met andere partijen altijd gebaseerd is op wederzijds vertrouwen.’

Dit artikel zal verschijnen in De Jager #2 2019, tekst door Oswin Schneeweisz. Foto’s: Lonneke Wiggers