Op pad met rattenjager Wil Peperkamp – De Jager juli 2019

Als een moderne ghostbuster benadert rattenjager Wil Peperkamp de donkere boerenstal. Koeien wenden met een verbaasde blik hun kop naar de man in camouflagepak, die onafgebroken loert door zijn warmtebeeldcamera. Speurend naar bruine ratten. 12.423 schoot hij er de afgelopen 3,5 jaar. Een avond op stap met ratten jager Wil Peperkamp.

Tekst en foto’s: Douwe Anne Verbrugge

Het komt wel eens voor dat de boer zich rot schrikt als hij mij opeens tegenkomt op zijn erf. Of dat juist ik in het avondduister schrik van een plotselinge stevige boerenhand op mijn schouder, haha.’ De boeren kennen Wil, van tevoren aanmelden of bij aankomst aankloppen hoeft bij de meesten niet. Het is ons kent ons. ‘En ja, ik werk het liefst in het pikkedonker. Dan ontkomt er geen rat aan mijn warmtebeeldcamera.

Op zo’n veertig agrarische bedrijven in De Betuwe schiet de man uit Elst (bij Arnhem) de ratten van het erf. ‘Het gebeurt zelden dat ik geen rat aantref. Soms drie of vier, soms een tiental en één keer had ik bij een recyclebedrijf er op één avond 150 stuks. Bizar hè? Maar joh, er is voor die beesten altijd wel voer te vinden. Gif helpt op deze bedrijven niet, daar halen die ratten hun neus voor op. Ze eten liever maïs. Logischtoch?’

De visvijver AquaVita in Driel is het eerste adresje waar Peperkamp deze voorjaarsavond zijn Mercedes parkeert. Eigenaar Dicky van Zanten staat snel buiten als hij de bolide van Peperkamp ontwaart. ‘Dicky vindt het leuk om met mij op pad te gaan.’ De blinde Jack Russell blaft ferm en krijgt een brokkie van de rattenjager. ‘Honden moet je te vriend houden.’ Vlak voor zonsondergang maakt Peperkamp een inventariserend rondje over het terrein. ‘Het visseizoen is weer begonnen en dat houdt ook de terugkeer van de ratten in. Die komen op het gemorste visvoer af dat langs de vijver ligt.’ Dicky en Wil zoeken rattensporen langs de rietkragen en de bosschages. Het gekrijs dat over het spiegelende water galmt is afkomstig van een oehoe met de naam Jay-D. ‘De uil houdt de aalscholvers weg’, verklaart Dicky de aanwezigheid van de roofvogel. Als beloning krijgt hij zo nu en dan een malse rat. Wil: ‘Vanavond als het echt donker is
komen we terug, Dicky.’

Wil Peperkamp en Dicky van Zanten

Grote vriend

Vijf avonden in de week is Wil Peperkamp op pad met zijn persluchtbuks, goed voor een druk van 141 bar. ‘En altijd loepzuiver. Deze FX Impact van Zweedse makelij – inclusief de warmtebeeldcamera Pulsar Trail XP50 – is mijn grote vriend. Als ik dertig keer op hetzelfde doel zou richten, is het dertig keer raak. Op precies dezelfde plek. Er zit geen afwijking in het schotbeeld.’ Peperkamp schiet met kaliber .30. ‘Dat is zwaar genoeg. De rat is op slag dood. Ook al wordt een rat vaak als ongedierte bestempeld: het is en blijft een dier. Dat mag niet nodeloos lijden door mijn schot.’ Een goede warmtebeeldcamera is daarbij essentieel. Soms schiet hij een bijzonder exemplaar. ‘Een keer een joekel van 48 centimeter. Die rat woog één kilo en had enorme tanden. Dat was gewoon een beetje eng. Rattengif, ook wel biociden genoemd, gebruik ik niet. Je doodt er niet alleen ratten mee, maar ook andere dieren die ervan eten. En dat kan natuurlijk nooit de bedoeling zijn.’

Vertrouwensband

Op weg naar Ekoboerderij de Lingehof van André Jurrius in Randwijk maakt de rattenjager nog even snel een tussenstop bij veehouder Ed Heering. ‘Hier zaten echt heel veel ratten, even checken of er nog steeds gaten in de maïsbalen zitten.’ Een meisje op een paard roept vanuit de paardenbak naar Wil of hij even wil wachten met schieten, het edele dier zou kunnen schrikken. ‘Ach, maar nee meiske. Tuurlijk schiet ik niet. Ik kijk alleen even.’ Nieuwe gaten in de maïsbalen maken duidelijk dat er komende week nog werk te doen is. ‘Helemaal alles uitroeien op een erf doe je nooit.’ In de auto benadrukt Wil dat een vertrouwensband met de bewoners op de agrarische bedrijven van groot belang is. ‘Gouden regel voor mezelf is dat ik met anderen niet praat over de ditjes en datjes van de boerenbedrijven waar ik kom. Je loopt in het donker bij iemand op privéterrein. Het is toch best bijzonder dat ze mij toevertrouwen daar te mogen zijn. Daar moet je respectvol mee omgaan. Ik let alleen op de ratten, die hebben mijn volle aandacht.

In het nauw

Op het biologische akkerbouwbedrijf van Jurrius is het even flink zoeken naar ratten, eerder die week was het twee keer raak. ‘Ze liepen van de week nog voor mijn voeten. Dus ze zitten er nog echt wel’, lacht de boer  terwijl Wil zoekend door de warmtebeeldcamera de donkere loods doorkruist. ‘Ik wil die beesten hier echt niet hebben. Voedselproductie en ongedierte gaan niet goed samen’, meldt boer André. Wil speurt nog even door maar ook de warmtebeeldcamera geeft geen rat prijs, dus de auto weer in. Onderweg wijst hij op een boerderij middenin een verlaten polder. ‘Daar woont boer Sluis. De oom van boer Sluis heeft een keer een rat in het nauw gedreven. Dat kun je beter niet doen. Die rat schoot door de broekspijp van zijn overall omhoog. De boer kneep ‘m vervolgens dood, waarop die rat nog even flink in zijn been beet. Een paar weken later overleed de boer aan de ziekte van Weil.

Vruchtbaar

De rattenspecialist vertelt dat de helft van alle ratten drager is van de bacterie leptospirose, die de ziekte van Weil veroorzaakt. Sinds 2014 neemt die ziekte in Nederland weer toe. Door de zachte winters zijn er meer ratten en door het mooie weer wordt er vaker in open water gezwommen dat besmet kan zijn met rattenurine. Maar ook kinderen die door het gras rollen langs een recreatieplas waar ’s nachts ratten hebben gezeten, kunnen de ziekte van Weil zomaar oplopen. ‘Het is echt wel nodig die beesten te bestrijden. Er is wel eens een proef gedaan waaruit bleek dat één rattenpaartje in een jaar tijd voor 1.500 tot 2.000 nakomelingen kan zorgen. Ratten zijn binnen twee maanden vruchtbaar, dus dat schiet lekker op. In de praktijk worden dit soort getallen niet gehaald natuurlijk, heel veel van de ratten redden het door predatie of andere omstandigheden niet. Ouder dan drie jaar worden ze doorgaans niet.

Wil Peperkamp gaat vijf avonden in de week op rattenjacht

Op de autoband

Bij veehouder Van den Brink is het inmiddels pikkedonker. De koeien op stal reiken zo ver mogelijk hun kop om de rattenjager eens goed te bestuderen. ‘Geen rat te zien hier verdikkie. Hoe kan dat nou? Zou ik de vorige keer te goed mijn best hebben gedaan?’ Peperkamp legt uit dat hij meestal niet langer dan een stief uurtje op een erf is. ‘Ik loop alles wel drie keer langs. De mestroosters, de kuilplaat, de deel, het kalverenhok.’ Maar bij Van den Brink houden de ratten zich gedeisd. Terug naar de auto dus.

‘Wacht effe. Ik zie wat op de autobanden bovenop de graskuil.’ Door de warmtebeeldkijker zijn duidelijk twee silhouetten van ratten te zien. Wil plaatst zijn luchtbuks op de zelf gefabriceerde schietstok. Op zo’n 20 meter afstand schiet hij rat nummer één. Zonder een piep te geven rolt het beest van de kuil. De andere rat springt weg maar laat zich een minuut later weer zien op een andere autoband. Wil legt aan. Richt. Wacht. En schiet dodelijk raak. Het oog van de meester heerst in de donkerte van de Betuwe-nacht. ‘Zoals ik je al vertelde: dit wapen is akelig precies.’

Gedempte schoten

Het loopt tegen tien uur als we de eerder verkende visvijver nog eens aandoen. Het is voor Dickie bijna schrikken als hij meekijkt door de warmtebeeldcamera. Want waar zit er geen rat? Snel wordt duidelijk dat het voor de rattenkolonie langs de waterrand een minder plezierige avond wordt. Tot tien keer toe legt Peperkamp succesvol aan. De gedempte schoten doen de ratten niet echt opschrikken. Ze blijven in beeld, ook binnen de 30 meter waarop Wil een schot kan lossen. Met een speciale tang worden de dode ratten opgeruimd. Oehoe Jay-D krijgt zijn beloofde ratje. Smullen maar.

Andere kijk

Thuis in Elst wordt het huishoudboekje bijgewerkt door te noteren bij wie en hoeveel ratten er zijn geschoten. Het boekje is onderdeel van mijn professie als rattenjager.Onlangs ben ik door het Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD) in Wageningen gevraagd om cursussen te geven over de bestrijding van ratten. Men stelt mijn expertise blijkbaar op prijs. En ja, ik denk te weten dat ik de rat inmiddels een beetje kan doorgronden. Het zijn bijzondere beesten die bijzondere capriolen uithalen. Ik heb ze door mijn kijker over stroomdraadjes zien lopen en tegen een steile muur zien klimmen. Je krijgt door zo’n kijker toch een heel andere kijk op de wereld van de ratten. Eigenlijk gek hè, dat ik ’s nachts meer zie, dan overdag!’

Wettelijke bepaling luchtdrukwapens

Voor het schieten van ratten heeft Wil Peperkamp een speciale ontheffing en op elke locatie waar hij jaagt heeft hij tevens toestemming van de eigenaar. Daarnaast beschikt hij over een draagverlof voor zijn persluchtbuks. Hoe zit het eigenlijk met de wettelijke bepalingen omtrent bezit en gebruik van luchtdrukwapens (lucht-, gas of veerdrukwapen)? Momenteel zijn luchtdrukwapens ingedeeld in Categorie IV van de Wet Wapens en Munitie. Dat wil zeggen dat er geen vergunning nodig is om deze wapens te kopen of te bezitten. Alleen luchtdrukwapens die sprekend lijken op een vuurwapen zijn verboden.

Voor het kopen en bezitten van luchtdrukwapens geldt een leeftijdsgrens van tenminste 18 jaar en het is verboden om luchtdrukwapens op de openbare weg te dragen of onverpakt te vervoeren. Luchtdrukwapens mogen worden gebruikt om op doelen te schieten op een terrein dat niet toegankelijk is voor publiek. Het is niet toegestaan om bij de jacht een luchtdrukwapen te gebruiken. De doorontwikkeling van luchtdrukwapens heeft ervoor gezorgd dat steeds krachtigere modellen verkrijgbaar zijn, die in sommige gevallen een trefenergie hebben die vergelijkbaar is met een licht kalibervuurwapen.

De toenmalige staatssecretaris van Veiligheid en justitie, Klaas Dijkhoff , kondigde in een brief aan de Tweede Kamer (dd. 13 april 2016) aan dat hij voornemens was om luchtdrukwapens met een schotkracht hoger dan 80 Joule toe te voegen aan Categorie III van de Wet Wapens en munitie. Hierdoor worden ze vergunningplichtig. Tot dusverre is deze wetswijziging nog niet doorgevoerd. Dat deze zware luchtdrukwapens, voorzien van demper, populair zijn bij stropers heeft de staatssecretaris overigens niet betrokken in zijn overweging om deze wapens te reguleren.