Rosse stekelstaart en casarca

Nederland kent tal van exoten die zich in onze bossen, graslanden en polders ophouden. In een serie artikelen schenken we aandacht aan enkele van deze soorten. In deze vierde en laatste aflevering aandacht voor de rosse stekelstaart en de casarca. De laatste lijkt een exoot maar geniet volledige bescherming. Dit maakt het exotenbeleid in het veld soms een verwarrende kwestie: wat maakt een soort een exoot en wanneer is bestrijding daadwerkelijk noodzakelijk?

Tekst: Janneke Razenberg

Uiterlijk Casarca

De casarca (Tadorna ferruginea) is een prachtige vogel om te zien: hij heeft een karakteriserend oranjebruin verenkleed met een crèmekleurige kop. In vlucht is de vogel goed te herkennen aan de witte vlakken op de vleugels. Daarin vertoont hij gelijkenis met de nijlgans. De mannetjes hebben in zomerkleed een zwarte nekband, de vrouwtjes zijn doorgaans wat doffer van kleur. De casarca is zo’n 61 tot 67 centimeter groot.

Verspreiding Casarca

De casarca’s in Nederland vormen een nieuwe West-Europese populatie, die in grote delen van Nederland, Duitsland en Zwitserland voorkomt. De populatie vindt zijn oorsprong met name in ontsnapte exemplaren uit vogelparken en watervogelcollecties.

Uiterlijk Rosse Stekelstaart

De van oorsprong Amerikaanse rosse stekelstaart (Oxyura jamaicensis) heeft een roodbruin verenkleed, witte wangen, een zwarte kop en een opvallende lichtblauwe snavel. De vrouwtjes zijn doffer gekleurd. De rosse stekelstaart is fors kleiner dan de casarca: 35 tot 43 centimeter.

Bedreiging voor witkopeend

De rosse stekelstaart vormt een bedreiging voor de bedreigde witkopeend waarmee hij hybridiseert. Hij werd in 2016 op de Europese exotenlijst geplaatst en moet nu actief bestreden worden.

Broedgedrag en verspreiding

Beide soorten zijn schaarse broedvogels. De casarca telt enkele tientallen broedparen en is een holenbroeder. De rosse stekelstaart bouwt zijn nest in oevervegetatie en is een echte standvogel. Casarca’s trekken wel, met name Aziatische populaties. In Nederland ruien jaarlijks 600 tot 800 vogels op het Eemmeer.

Vrijwilligersproject Casarca

De Werkgroep Casarca Nederland begon in 2013 met het ringen en zenderen van casarca’s. Daaruit bleek dat vogels uit Duitsland en Zwitserland in Nederland komen ruien. In de zomer zakken ze de rivieren af naar de delta van de Rijn.

Leefgebied en voeding

Casarca’s zijn vooral te vinden op open water, meren en moerassen, bij voorkeur omringd door grasland. Ze zijn planteneters. Rosse stekelstaarten duiken naar waterinsecten en zaden van waterplanten. Ze broeden langs dichtbegroeide oevers van meren en plassen.

Bescherming en jacht

De casarca is beschermd onder de Europese Vogelrichtlijn en mag niet worden bejaagd. De rosse stekelstaart wel, maar in Nederland is het lastig door het lage aantal en de mix met andere vogelsoorten. Bejaging is met name effectief in de broedtijd.

Situatie in Groot-Brittannië

In Groot-Brittannië werd de rosse stekelstaart teruggebracht van 6000 naar minder dan 150 vogels. Nederland telt slechts een paar exemplaren. Beperken van houden en kweken is essentieel om uitbreiding te voorkomen.

Casarca geen probleemvogel

De casarca is geen probleemmaker en voedt zich met waterplanten. In Nederland ruien ze vooral. Ze worden soms onterecht aangezien voor nijlganzen of schadelijke exoten, maar zijn wettelijk beschermd.

Toekomstverwachting

Dirksen verwacht dat de populatie casarca’s langzaam zal groeien, maar niet zo explosief als bij de grauwe gans. Voorlopig blijft de soort geruisloos aanwezig zonder overlast te veroorzaken.