Vossenbejaging

Vossen mogen in Nederland het hele jaar worden bejaagd omdat ze plaatselijk veel schade kunnen aanbrengen aan kwetsbare fauna en de landbouw. De vos is een echte opportunist die profiteert van de menselijke aanwezigheid in het landschap. Als er in de natuur voor hem niet veel valt te halen, dan weet hij zijn kostje wel bij elkaar te scharrelen bij (kinder)boerderijen, afvalbakken bij patatkramen, in woonwijken of in parken. We hoeven ons geen zorgen te maken dat een vos zal sterven bij gebrek aan wilde prooidieren. Het voedsel ligt het hele jaar door letterlijk voor het oprapen voor de vos. Wat te denken van de 4 a 5 miljoen dieren (exclusief insecten) die jaarlijks sneuvelen in het verkeer? Of de 1,6 miljard kilo voedsel die jaarlijks wordt verspild in en om de kliko? Geholpen door de mens vormt de vos een bedreiging voor (kwetsbare) bodembroeders en zoogdieren (Bolton et al., 2008).

De schijnwerper

De vos staat op de landelijke vrijstellingslijst, dat betekent dat de vos bejaagd mag worden tussen zonsopkomst tot zonsondergang. De vos is echter het meest ’s nachts actief. Wanneer er zwaarwegende redenen zijn om de vos ook ’s nachts te bejagen, zoals schade aan (freiland) kippenbedrijven of ter bescherming van weidevogels (Furlong et al., SOVON 2005 en 2013), kan de provincie hiervoor een ontheffing verstrekken. De pluimveesector schat bijvoorbeeld dat vossen en roofvogels zo’n € 500.000 euro per jaar aan schade veroorzaken aan vrije uitloopkippen. Als een vos in een nacht een paar kippen doodbijt, is dat niet de enige schade voor de boer. Door de enorme paniek bij de andere kippen, raken die een poosje van de leg en dat raakt hem nog veel dieper in zijn portemonnee.

Hamsters in Limburg

Bij het uitzetten van hamsters in Zuid-Limburg is destijds onvoldoende rekening gehouden met predatie door vossen. Die waren wel blij met deze vorm van ‘tafeltje dekje’. Hierdoor dreigde de hamsterpopulatie opnieuw uit te sterven. Hamsters konden zich vroeger handhaven omdat er toen weinig vossen waren. In het huidige vossenrijke Limburgse landschap was bejaging van de vos dus noodzakelijk om het hamsterproject te doen slagen. Als je een vos doodt, vult een andere vos het lege territorium weliswaar wel weer op. Maar dat bleek in Limburg gelukkig een behoorlijke tijd te duren, waardoor de hamsterstand zich toch kon herstellen (Mulder, 2007).

Tijdwinst

Door de vossenpopulatie te halveren (naar 1-3 vossen op 100ha), waren de hamsters in de kwetsbare periode redelijk vrij van predatie. Bij deze bejagingsactiviteiten maakte men ook gebruik van de schijnwerper. Dat bleek weliswaar een twee keer zo intensieve (de jagers moesten er ’s nachts vaak op uit), maar toch ook een goede aanvullende methode te zijn. Als de gebieden worden opgevuld door jonge vossen, dan missen die kwajongens de eerste tijd de ervaring om de kwetsbare voedselbronnen te pakken te krijgen. Dat is nou net de tijdwinst die de hamsters hard nodig hebben!

Jachtvormen

De bejaging van de vos met de schijnwerper is één van de bejagingsmethoden op de vos. Andere manieren zijn de aanzit vanuit de hoogzit, de drijfjacht en de bouwjacht. Het woord bouw heeft hier niets met bouwvakkers te maken, hoewel de vossen heel wat grond moeten vergraven om een hol (=bouw) te maken. Door op een strategische plaats vanuit een hoogzit de komst van de vos af te wachten, kan er veilig worden geschoten. De drijfjacht op de vos is vooral ’s winters succesvol, als de vos aangetroffen kan worden in rietvelden en groenbemesters. In de periode van september tot maart is bejaging met kleine hondjes, terriërs en teckels, toegestaan. Deze honden jagen de vos uit zijn bouw, zodat deze kan worden geschoten.

Territoriale vossen

In discussies over de vos en de noodzakelijkheid van bejaging komt de territorialiteit van de vos vaak terug. Sinds de jaren zeventig is er veel onderzoek gedaan naar de sociale verbanden binnen een vossenpopulatie. Een groot deel van dit onderzoek is gericht op de vermeende territorialiteit van vossen en de invloed van voedselaanbod op de populatiedynamiek. De uitkomst luidt telkens dat vossen inderdaad territoriaal zijn, dat wil zeggen dat ze een min of meer vast leefgebied hebben. Vossen zijn altijd op zoek naar een eigen territorium, maar als dat niet beschikbaar is, blijven moervossen in het territorium van de ouderdieren. Alleen het meest dominante paar plant zich dan voort, de niet-voortplantende moervossen in het territorium helpen dit paar met het grootbrengen van de jongen. Deze gang van zaken gaat echter alleen op bij een laag voedselaanbod en een beperkte beschikbaarheid van bouwen, waardoor er sprake is van een hoge onderlinge stress.

Voedselaanbod

In situaties met een hoog voedselaanbod zijn territoria zeer klein en nemen nagenoeg alle moeren deel aan de voortplanting. Een dergelijk hoog voedselaanbod vindt men ook in en rond steden en dorpen. Onderzoek in de stad Zürich wees bijvoorbeeld uit dat hier in theorie voldoende voedsel beschikbaar is voor 68 vossen op 100 hectare. Er werd een dichtheid van 30 vossen per 100 hectare stad vastgesteld. (Contesse et al., 2003)

Bronnen